Zajednica

Grupe vrste koje žive na istoj lokaciji i između kojih postoje interspecijski (ekološki, biološki) odnosi čine zajednicu. Članovi zajednice su povezani kroz mrežu interakcija u kojoj direktna interakcija između dve vrste može indirektno uticati na zajednicu kao celinu.

zajednica
Određene grupe životinja i biljaka zajedno žive u sličnim zajednicama bez obzira na njihove lokacije na Zemlji. Antilopa i drugi pašnjački sisari naseljavaju suve pašnjake. Ptice pevačice migriraju sezonski od severnih, umerenih šumovitih krajeva ka južnim tropskim šumama.

Neke zajednice su naseljene vrstama jedinstvenim za to područje. Američki bizon i prerijski psi su jedinstveni na pašnjacima Severne Amerike, dok se platipus može naći samo u vodotokovima Australije.

Kao i na populaciju, na zajednice i njihov način funkcionisanja utiče prisustvo i uzajamno dejstvo nekoliko faktora. Među tim faktorima su raznovrsnost vrsta u zajednici, funkcionalne uloge koje vrste igraju i prisustvo dominantnih vrsta i onih koje imaju neproporcionalno veliki uticaj na zajednicu.

Visok nivo biodiverziteta je uglavnom znak zdrave, veoma funkcionalne prirodne zajednice. Biodiverzitet se često meri brojem vrsta u datom području. Neka staništa imaju umerenu količinu biodiverziteta; drugi su, kao što su kišne šume ili koralni grebeni, veoma bogati vrstama.

Istraživanja su pokazala da se zajednice bogate vrstama obnavljaju brže od poremećaja nego zajednice sa manjom raznovrsnošću. Pašnjaci Serengetija (istočna Afrika) obiluju vrstama i sposobni su da se obnove posle paše životinja brže nego pašnjaci sa manjim brojem vrsta.

serengeti
Manjak biodiverziteta je karakteristika veštačkih zajednica, npr. obradiva zemlja. Zagađene prirodne zajednice često su izložene vrstama sa manjim diverzitetom. Jezero zagađeno industrijskom i poljoprivrednim otpadom sadrži veće koncentracije fosfora, azota i drugih biljnih nutrijenata.

Preterane količine nutrijenata u zajednici jezera omogućavaju određenim vrstama mikroorganizama i algama da rastu na površini jezera u većem broju nego inače.

Cvetanjem nekih mikroba može doći do ispuštanja toksina u vodu. Pored toga, neprozirna površina blokira Sunčevu svetlost i smanjuje količine kiseonika u vodi. Ribe i drugi vodeni organizmi mogu brzo izumreti.

Ekološka niša ne podrazumeva samo fizički prostor u kojem vrsta živi već i funcional ulogu koju ima u zajednici. Niša podrazumeva: gde žive, šta jedu i recikliraju i na šta vrebaju.

nisa
Zajednica može imati milione niša, sve povezane i stalno zauzete da bi zajednica funkcionisala efektivno. Samo jedna vrsta može da zauzme nišu. Dve vrste koje pokušavaju da popune istu nišu moraju da se takmiče za nju sve dok jedna vrsta ne savlada drugu.

Kada vrsta izumre, njena niša postaje prazna i mnoge vrste će se takmičiti da je zauzmu. Mnogo niša postaje slobodno usled masovnog izumiranja i veoma brzo se popunjavaju sa vrstama koje su preživele i koje se brzo adaptiraju.

U većini zajednica, rast ili ponašanje jedne od vrsta kontroliše aktivnost i druge karakteristike zajednice. Takve vrste se nazivaju dominantne. Dominantne vrste u šumi mogu biti neke vrste drveća čiji rast može uticati na količinu svetlosti koja je potrebna drugim vrstama.

Dominantna vrsta u ustima čoveka je mikrob Streptococcus salivarius. Dominantne vrste utiču na rasnovrsnost zajednice kao i na stabilnost.

Prisustvo ključne vrste od velike je važnosti za održavanje funkcionalnosti i raznovrsnosti mnogih zajednica. Ključna vrsta je vrsta koja ima neobično veliki efekat na svoje komšije. Kroz predaciju ili takmičenje može da spreči prenaseljavanje populacije koja bi mogla da postane dominantna u zajednici.

kljucna vrsta
U nekim zajednicama ključna vrsta obezbeđuje kritičan resurs za druge članove zajednice. Stabla smokve, na kojima raste voće cele godine, u tropskim šumama Centralne i Južne Amerike su izvor hrane za mnoge ptice i druge životenje tokom perioda oskudice drugog voća.

Bez stabala smokve mnoge životinje u ovim zajednicama bi morale da emigriraju u druga staništa i time smanje raznovrsnost zajednice.

Sastav zajednice je uglavnom određen abiotskim faktorima kao što su klima i padavine. U kopnenim zajednicama na vegetacione obrasce utiču klima i zemljište. Klima ima značajan efekat na visinu dominantnih autohtonih biljaka. Vlažna klima u pojedinim omogućava rast visokih stabala u šumama, dok suvlja klima odgovara niskim biljkama.

Organizacija i stabilnost biološke zajednice rezultat je interakcije između vrsta u toj zajednici. Svaka interakcija između dve vrste direkto utiče na svaku od njih. Ovi efekti mogu biti korisni ili štetni, u zavisnosti od vrste i interakcije. Neke interakcije imaju poseban efekat na jednu vrstu, ali nemaju nikakav efekat na drugu.

Kod nekih interakcija se javlja indirektan efekat na druge članove zajednice. Veza između direktnih i indirektnih efekata stvara interaktivnu mrežu koja drži zajednicu na okupu. Postoje četiri glavna tipa interakcija među vrstama: takmičenje, predacija, komensalizam i simbioza (mutualizam).

interakcije zajednice
Borba između dva ili više pojedinaca ili vrsta za zajednički resurs se naziva kompeticija (takmičenje). Hvatanje, ubijanje i hranjenje živog organizma od strane drugog se naziva predacija. Organizam koji konzumira naziva se predator, a organizam koji je konzumiran plen. Kao i kompeticija, predacija je jedna od pokretačkih sila za oblik zajednice. Loveći druge organizme, predatori pomažu regulaciji veličine populacije.

U komensalizmu jedna vrsta ima benefit dok druga ostaje bez ikakvog uticaja. Komensalni organizmi mogu zavisiti od svog domaćina za hranom, skloništem, podrškom ili transportom. Interakcija između dve vrste koje imaju međusobnu koristse naziva mutualizam (pčela se hrani polenom biljke i prenosi ga efikasnije nego vetar).

Zajednice se stalno menjaju, ne samo sezonski već i kao odgovor na poremećaje. U ekologiji, poremećaj može varirati od lokalnog događaja, kao što je gubitak stabla koje pruža krov nad glavom, do katastrofičnih događaja, uključujući šumske požare, jake oluje ili vulkanske erupcije.

Svaki od ovih poremećaja na nekom predelu stvara šansu za novu vrstu da naseli tu regiju, ali time nove vrste utiču na karakter zajednice koja već tu postoji, stvarajući okruženje koje odgovara i za neke nove vrste. Ovaj proces, u kojem struktura zajednice evolvira tokom vremena, se naziva ekološko nasleđe.

Postoje dve različite vrste nasleđa koje se razlikuju: primarno nasleđe i sekundarno nasleđe. Pod uticajem različitih poremećaja kod obe vrste nasleđa nastaje stalan skup promena koje se dešavaju vrsti u okviru zajednice.

Napredak vrsta koje evoluiraju tokom oba tipa nasleđa nije nasumičan. Oba oblika nasleđa nastupaju u veoma sređenom, sekvencijalnom načinu.

nasledje
Samo mali broj vrsta je sposoban da kolonizuje i uspe u staništima sa poremećajem. Kada nova vrsta biljke kolonizuje stanište, menja ga tako što utiče na takve stvari kao što su površina senke na tlu ili mineralni sastav zemljišta.

Ove promene omogućavaju drugim vrstama koje su se adaptirale na promene staništa, da napadnu i zamene stare vrste, koje obično ne mogu da žive u izmenjenom okruženju. Nove vrste su zamenjene, za uzvrat, novijim vrstama. Slično nasleđe se dešava među životinjskim vrstama. Interakcije između biljaka, životinja, drugih živih bića i životne sredine utiču na obrazac i stopu promene nasleđa.